کتاب مباحث راهبردی جنگ تا آخر سال ۱۳۶۱ رونمایی گردید
کتاب «مباحث راهبردی جنگ تا آخر سال 1361» توسط مرکز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس منتشر و وارد بازار نشر شد.
به گزارش فیفا1 به نقل از ایسنا، مرکز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس در چهل و یکمین سالگرد شروع دفاع مقدس، از کتاب «مباحث راهبردی جنگ تا آخر سال ۱۳۶۱» رونمایی نمود. قابل ذکر است مراسم رونمایی باتوجه به وضعیت ناشی از شیوع ویروس کرونا بدون حضور رسانه ها انجام شد.
کتاب «مباحث راهبردی جنگ تا آخر سال ۱۳۶۱» همچون کتابهای اسنادی مرکز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس به شمار میرود که بعنوان یک منبع اصلی و مرجع اطلاعات باارزش و مهمی درباره علل تاکتیکی موفقیت نیروهای خودی در عملیاتهای آزادسازی، تاکتیکهای رزمی نیروهای خودی و دشمن از شروع جنگ تا عملیات والفجر مقدماتی، تجربههای مطرح شده از عملیاتهای نظامی انجام شده تا آخر سال ۱۳۶۱، راهکارهای پیشنهادی در خصوص تغییر در شیوهها و اقدامهای تاکتیکی و عملیاتی جهت تداوم جنگ در آینده یعنی سال ۱۳۶۲ را ارائه میکند.
بمنظور آشنایی بیشتر با این اثر با اکبر رستمی، مدیر گروه مطالعات و جغرافیای نظامی مرکز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس و علیرضا لطف الله زادگان نویسنده این کتاب به گفت و گو نشستیم.
مشروح مذاکرات فرماندهان سپاه پاسداران
در ابتدا اکبر رستمی، مدیر گروه مطالعات و جغرافیای نظامی مرکز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس به انتشار کتاب «مباحث راهبردی جنگ تا آخر سال ۱۳۶۱» اشاره نمود و درباب محتوای این کتاب اظهار داشت: این کتاب شامل مشروح مذاکرات فرماندهان سپاه پاسداران از ۲۹ اسفند ۱۳۶۱ تا ۲ فروردین ۱۳۶۲ در منزل مسکونی محسن رضایی در شهر شوش است که در دو سطح برگزار شده است. در سه جلسه نخست فرمانده سپاه به همراه عناصر اصلی قرارگاه خاتم و جانشینان سپاه های قدر، صاحب الزمان و حدید حضور داشتند و در سه جلسه بعدی فرماندهان لشکرها و تیپ های سپاه نیز به جمع مذکور اضافه شدند. بعد از برگزاری این سه جلسه، مباحث با حضور فرماندهان قرارگاه خاتم و سپاه های سه گانه مجدد ادامه یافت.
وی با اشاره به این که این جلسات توسط جواد زمان زاده راوی مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ به فرمانده سپاه، ثبت و ضبط شده است، اظهار نمود: اطلاعات این نوارها توسط علیرضا لطف الله زادگان از راویان باسابقه مرکز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس در قالب کتاب و در ۳۵۱ صفحه تدوین و تنظیم گردیده است. سردار سرلشکر غلامعلی رشید نیز ناظر علمی کتاب هستند.
مباحثی بطور کلی سری در قالب یک کتاب
در ادامه این گفتگو علیرضا لطف الله زادگان با اشاره به کتاب «مباحث راهبردی جنگ تا آخر سال ۱۳۶۱» آنرا مشروح مذاکرات فرماندهان سپاه پاسداران که در هشت جلسه برگزار شده بیان کرد و درباب چرایی این جلسات اظهار داشت: سال ۱۳۶۱ سال تغییر سرنوشت جنگ تحمیلی بود برای اینکه در اولین روزهای سال عملیات آفندی فتح المبین در منطقه عملیات دزفول و شوش به وسیله رزمندگان اسلام اجرا گردید که نتیجه آن عقب رانده شدن نیروهای متجاوز عراق در کرانه غربی رودخانه کرخه تا رودخانه دویرج به مسافت تقریب ۴۰ کیلومتر بود. کمتر از دو ماه بعدازآن، عملیات دیگری در منطقه جنوب غربی اهواز تا خرمشهر به نام عملیات بیت المقدس به اجرا در آمد که نتایج بسیار درخشانی به بار آورد و شهر خرمشهر آزاد شد. آزاد شدن این شهر تمام امیدهای عراق را به یاس مبدل ساخت.
وی ادامه داد: رزمندگان خودی با حملات پی در پی در سال ۱۳۶۰ و اوایل سال ۱۳۶۱ برتری نظامی ایران را بر ارتش عراق به اثبات رسانده بودند ولی هنوز موفق نشده بودند متجاوزان را حتی به خارج خطوط مرزی بین دو کشور عقب برانند؛ به همین جهت لازم بود نیروهای ایرانی به موفقیت های بیشتر نظامی برسند تا در صورت پذیرش موضوع حل اختلافات بوسیله مذاکرات سیاسی، حکومت ایران حداقل در وضعیت مساوی و در صورت امکان موضع قوی تری قرار گیرد. به همین جهت از کوشش برای بیرون راندن ارتش متجاوز از مناطق اشغالی و کشاندن جنگ به داخل خاک عراق بازنایستادند و همچنان به نبردهای تعرضی ادامه دادند.
نویسنده کتاب «مباحث راهبردی جنگ تا آخر سال ۱۳۶۱» اظهار نمود: نخستین عملیات در اجرای این تدبیر، عملیات رمضان بود که در همان منطقه نبرد اهواز - خرمشهر اجرا شد که برخلاف نبردهای قبلی موفقیت آمیز نبود. جهت بررسی علل ناکامی و عدم موفقیت در این عملیات جلسه های مختلفی تشکیل شد که حاصل آن رسیدن به نتایجی مانند لزوم گسترش سازمان رزم سپاه، افزایش توان نظامی سپاه و تقویت واحدهای زرهی بود. محقق شدن این اهداف و نیازمندی ها فرصت بیشتری را طلب می کرد. اما برای جلوگیری از رکود در جبهه ها و فرصت ندادن به دشمن جهت تقویت و بازسازی خود می بایست یک سری عملیات های محدود طرح ریزی و اجرا می شد که انجام عملیات های مسلم بن عقیل در منطقه سومار و محرم در منطقه عین خوش در همین راستا بود که با موفقیت حدودا کاملی نیز همراه شدند.
وی ادامه داد: بعد از انجام این عملیات ها، با گسترش سازمان رزم سپاه و تبدیل شدن تیپ ها به لشکر زمان برنامه ریزی جهت انجام عملیاتی گسترده در جنوب بود. از همین رو عملیات والفجر مقدماتی در حدفاصل چزابه- فکه جهت تصرف منطقه العماره طرح ریزی و در ۱۷ بهمن ۱۳۶۱ به مرحله اجرا در آمد که مانند عملیات رمضان با موفقیت همراه نبود. باتوجه به این واقعیت که توان نظامی به کاررفته در عملیات رمضان و والفجر مقدماتی حداکثر توان نیروهای ایران به شمار می رفت، ادامه دادن جنگ نیازمند یک بازبینی در توان رزمی، امکانات، عملکرد و روش ها بود. به همین دلیل فرماندهان سپاه در روزهای آخر سال ۱۳۶۱ و روزهای آغازین سال ۱۳۶۲ در یک بازه زمانی کوتاه مدت با فراخوانی محسن رضایی، فرمانده سپاه، گرد هم آمدند تا ضمن بررسی روند جنگ از شروع هجوم سراسری عراق تا اختتام عملیات والفجر مقدماتی (۳۱ شهریور ۱۳۵۹ تا ۲۰ بهمن ۱۳۶۱) تصمیمهای جدیدی جهت ادامه دادن جنگ اتخاذ کنند.
لطف الله زادگان تصریح کرد: این سلسله جلسات در شوش و با شرکت حدودا همه فرماندهان در سطح قرارگاه خاتم، قرارگاه های تابعه و فرماندهان لشکرها برگزار شده است.
وی با اشاره به مباحث مطرح شده در این جلسات عنوان کرد: در مباحث مختلفی که در این جلسات صورت گرفت، بررسی گردید که چرا ما دیگر مانند عملیات فتح المبین، بیت المقدس و طریق القدس موفق نمی شویم. بنا بر این نقاط قوت عراق در هجوم هایش و نقاط ضعف خودی در هنگام دفاع از مرزها را موردبررسی قرار دادند. این مباحث کلی به مسایل جزئی همچون بررسی تاکتیک های به کاربرده شده توسط عراق و نیروی خودی، تدابیر به کاررفته برای بازیابی نیروی انسانی، میزان دارایی منابع و وضعیت زمین در عملیات های موفق، وضعیت عراق در هنگام شکست و چگونگی غلبه بر دشمن رسیده است.
نویسنده کتاب «مباحث راهبردی جنگ تا آخر سال ۱۳۶۱» اضافه کرد: هدف این بود که با بررسی این مسایل و باتوجه به تجربیاتی که کسب کرده بودیم، از این به بعد چه نماییم تا از وضعیت فعلی که حدودا به مرحله عدم الفتح رسیده بودیم، عبور نماییم. تمامی این موضوعات و مباحث در کتاب مطرح گردیده است.
وی با اعلان اینکه کتاب «مباحث راهبردی جنگ تا آخر سال ۱۳۶۱» بازگویی قسمتی از تاریخ تصمیم سازی در جنگ و در نگاه دیگر در زمره تولید سند جای می گیرد، بیان کرد: هشت جلسه از مباحث فرماندهان در این کتاب انتشار یافته است و به صورتی تولید سندهای دست اول می باشد. مباحث این جلسات در زمان خودش بطور کلی سری بودند، ولی حالا با مرور زمان این اسناد از طبقه بندی خارج و نشر داده شده است. این گفتگوها و مذاکرات در سطح فرماندهان عالی سپاه انجام شده تا بگویند «دیروز چه بودیم؟ امروز چه هستیم؟ و فردا چه کنیم؟» این کتاب در حقیقت چکیده ترین حالت برای این جلسات است.
لطف الله زادگان اشاره کرد: راویان مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ، یک هم زبانی و اشتراک فکری با فرماندهان جنگ داشتند و ازیک طرف این دغدغه را داشتند که صحبت ها و گزارش های مختص به فرماندهان را در سطح جامعه برای تاریخ نویسی و در امان ماندن از تحریف به شکل گزارش، کتاب و اشکال دیگر به جامعه منتقل کنند. در این کتاب با توجه به این که مباحث نظامی است و گفتمان و اصطلاحات تخصصی خودرا دارد، اهتمام کرده ام تا هم فضایی را که در آن جلسات برگزار شده و هم اصطلاحات و هم گفتمانی که صورت گرفته را به نحوی که عموم مردم و یا حداقل پژوهشگران از آنها استفاده کنند، مقدور باشد.
وی تشخیص صدای فرماندهان را از مشکلات اولیه برای نگارش این کتاب بیان کرد و اظهار داشت: در جلسه ای که ۱۵ نفر هستند، افراد زمان صحبت، خودرا معرفی نمی کنند. با توجه به این که در آن زمان امکانات کم بود و از یک ضبط صوت معمولی برای ثبت وقایع استفاده شده است. ما باید این صداها را بشناسیم. اگر صداها واضح نبود از روی قراین همچون نوع گویش و لهجه به دست می آوردیم که چه کسی دارد صحبت می کند.
نویسنده کتاب «مباحث راهبردی جنگ تا آخر سال ۱۳۶۱» اضافه کرد: در روند نگارش این کتاب، پس از پیاده سازی هم برای رفع ابهامات و هم برای تکمیل اطلاعات و هم برای ویراستاری و روان سازی، متن بیش از ۱۰ بار مورد بازنگری قرار گرفته روان سازی در اولویت ما بود چونکه هم به دنبال معنای اصطلاحات و تبدیل آنها بودیم و هم به دنبال قابل فهم شدن بهتر مطالب بودیم.
وی اظهار نمود: گاهی اوقات در این جلسات مطالب مبهمی مطرح می شد چونکه شخص مورد نظر در آن زمان از موضوعی صحبت می کرد که دیگران از آن موضوع مطلع هستند و نیازی به توضیح بیشتر نداشت. ولیکن ما برای کامل شدن موضوع موردبحث و روان سازی نیاز داشتیم تا توضیحاتی بر آن بی افزاییم و اطلاعات مربوط به آنرا بیان نماییم. حتی برای گویا کردن و توجه بیشتر خوانندگان از نقشه و کالک استفاده کردیم. همین طور برای رفع تعدادی از مطالب مبهم با سردار سرلشکر غلامعلی رشید که خود ناظر علمی کتاب هستند، جلساتی را برگزار کردیم و این نارسایی ها و کاستی ها را با راهنمایی های ایشان برطرف کردیم.
لطف الله زادگان عنوان کرد: بمنظور روان سازی و پیوستگی مطالب، تغییراتی در روند انتشار مطالب جلسات داده شده است بطورمثال یک جلسه را بر جلسات دیگر تقدم داده ایم. حتی در گفتگوهای یک ساعته احساس می شد برخی از مطالب را باید جابه جا کرد تا پیوستگی مطالب از دست نرود و قابل فهم و درک باشد.
وی از مذاکرات فرماندهان نظامی در جوی صمیمانه را از نکات مثبت این جلسات دانست و اظهار داشت: هرکسی این کتاب را مطالعه می کند برخلاف انتظاری که دارد بطورمثال مذاکرات فرماندهان نظامی رسمی و دستوری باشد، در جای جای این کتاب متوجه می شود مباحث اغنایی است و حتی گاهی فرماندهی کل سپاه را هم مورد سوال قرار می دهند. تمامی این افراد شرکت کننده در جنگ نه بعنوان فرمانده که بعنوان کارشناس حوزه نظام و جنگ حضور دارند. این افراد هم صاحب فکر و اندیشه هستند و هم در میدان حضور داشته اند و با همدیگر مباحثه می کنند و این گفتگوها بسیار صمیمانه است و اصلا جو خشک نظامی بر جلسه حاکم نیست.
نویسنده کتاب «مباحث راهبردی جنگ تا آخر سال ۱۳۶۱» با اظهار به این که همانند این جلسه و در این سطح در سالهای بعدی دفاع مقدس برگزار نشده است، در عین حال بیان کرد: بطور معمول پس از هر عملیات جلساتی با حضور فرماندهی عالی عملیات با فرماندهی یگان های عملیات کننده و یا فرماندهی قرارگاه ها بعنوان تحلیل نبرد تشکیل می شد. در آن جلسات نقاط قوت و ضعف برای انتقال تجربه مطرح می شد و دلیلهای موفقیت و یا عدم موفقیت ها توضیح داده می شد. ولیکن این جلسه چکیده تجربیات و جمع بندی ها و نظرات فرماندهان شرکت کننده طی دو سال و نیم جنگ است با این نظرگاه که ما از این به بعد باید چه راه هایی را طی کنیم؟ چه ابتکاراتی به خرج دهیم و چه اندیشه ای نماییم تا از وضعیت حاکم آن دوره زمانی خارج شد.
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب